Tài Liệu Hướng Dẫn Sử Dụng Python cơ bản cho người mới bắt đầu P2
3. BIẾN VÀ CÁC TOÁN TỬ
3.1 Biến là gì
Biến là tên được đặt cho dữ liệu mà chúng ta cần lưu trữ và thao tác trong chương trình của mình. Ví dụ: giả sử chương trình của bạn cần lưu trữ tuổi của người dùng. Để làm điều đó, chúng ta có thể đặt tên cho dữ liệu này là userAge và xác định biến userAge bằng cách sử dụng câu lệnh sau:
userAge = 0
Sau khi bạn xác định biến userAge, chương trình của bạn sẽ phân bổ một vùng nhất định trong không gian lưu trữ của máy tính để lưu trữ dữ liệu này. Sau đó, bạn có thể truy cập và sửa đổi dữ liệu này bằng cách gọi nó bằng tên userAge. Mỗi khi khai báo một biến mới, bạn cần khởi tạo cho nó một giá trị ban đầu. Trong ví dụ trên giá trị khởi tạo của nó là 0 và giá trị này chúng ta có thể thay đổi trong chương trình của mình sau này.
Chúng ta cũng có thể khai báo nhiều biến cùng lúc. Ví dụ như sau:
userAge, userName = 30, 'Peter'
Câu lệnh trên tương đương với:
userAge = 30
userName = 'Peter'
3.2 Đặt tên cho một biến
Một tên biến trong Python chỉ có thể chứa các chữ cái (a - z, A - B), số hoặc dấu gạch dưới (_). Tuy nhiên, ký tự đầu tiên không thể là một số. Do đó, bạn có thể đặt tên cho các biến userName, user_name hoặc userName2 nhưng không được đặt là 2userName.
Ngoài ra, có một số từ dành riêng mà bạn không thể sử dụng làm tên biến vì chúng đã có nghĩa được gán sẵn trong Python. Các từ dành riêng này bao gồm các từ như print, input, if, while, v.v. Chúng ta sẽ tìm hiểu về từng từ trong các chương tiếp theo.
Cuối cùng, tên biến có phân biệt chữ hoa và chữ thường, vậy nên username sẽ không giống với userName.
Có hai quy ước khi đặt tên biến trong Python. Chúng ta có thể sử dụng ký hiệu camel case hoặc sử dụng dấu gạch dưới. Camel case là cách viết các từ ghép với cách viết hoa hỗn hợp (ví dụ: thisIsAVariableName). Một cách phổ biến khác là sử dụng dấu gạch dưới (_) để phân tách các từ. Nếu muốn, bạn có thể đặt tên cho các biến của mình như sau: this_is_a_variable_name.
3.3 Ký tự gán
Lưu ý rằng dấu = trong câu lệnh userAge = 0 có nghĩa khác với dấu = mà chúng ta đã học trong môn Toán. Trong lập trình, dấu = được biết đến như một dấu gán. Nó có nghĩa là chúng ta đang gán giá trị ở bên phải của dấu = cho biến ở bên trái. Một cách tốt để hiểu câu lệnh userAge = 0 là nghĩ về nó như là userAge <- 0.
Các lệnh x = y và y = x là khác nhau trong lập trình. Hãy thử nhập đoạn code sau trên IDE VSC rồi lưu và chạy thử:
x = 5
y = 10
x = y
print ("x = " , x)
print ("y = " , y)
Sau khi chạy code bạn sẽ thấy kết quả hiển thị như sau:
Mặc dù x có giá trị ban đầu là 5 (được khai báo trên dòng đầu tiên), dòng thứ ba x = y gán giá trị của y cho x (x <- y), do đó thay đổi giá trị của x thành 10 trong khi giá trị của y vẫn không thay đổi.
Tiếp theo sửa đổi đoạn code trên ở dòng thứ 3 từ x=y thành y=x. Chạy thử chương trình ta nhận được kết quả:
Bạn có thể thấy rằng trong ví dụ này, giá trị x vẫn là 5, nhưng giá trị của y được thay đổi thành 5. Điều này là do câu lệnh y = x gán giá trị của x cho y (y <- x), y trở thành 5 trong khi x không đổi là 5.
3.4 Các toán tử cơ bản
Bên cạnh việc gán giá trị ban đầu cho một biến, chúng ta cũng có thể thực hiện các phép toán thông thường trên các biến. Các toán tử cơ bản trong Python bao gồm +, -, *, /, //, % và ** lần lượt là các phép tính cộng, trừ, nhân, chia, chia lấy phần nguyên, chia lấy dư và lũy thừa.
Ví dụ:
x = 5, y = 2
Phép cộng: x + y = 7
Phép trừ: x – y = 3
Phép nhân: x * y = 10
Phép chia: x / y = 2.5
Phép chia lấy phần nguyên: x // y = 2 (kết quả sẽ làm tròn đến số nguyên gần nhất)
Phép chia lấy phần dư: x % y = 1 (lấy phần dư khi 5 chia cho 2)
Lũy thừa: x ** y = 25 (lấy 5 mũ 2)
3.5 Các toán tử gán khác
Bên cạnh dấu =, có một số toán tử gán khác trong Python (và hầu hết các ngôn ngữ lập trình).
Giả sử chúng ta có biến x, với giá trị ban đầu là 10. Nếu chúng ta muốn tăng x lên 2, chúng ta có thể viết x = x + 2.
Đầu tiên, chương trình sẽ đánh giá biểu thức ở bên phải (là x + 2) và gán kết quả cho bên trái. Vì vậy, cuối cùng câu lệnh trên trở thành x <- 12.
Thay vì viết x = x + 2, chúng ta cũng có thể viết x += 2 để diễn đạt ý nghĩa tương tự. Dấu += thực chất là một cách viết tắt kết hợp dấu gán với toán tử cộng. Do đó, x += 2 đơn giản có nghĩa là x = x + 2.
Tương tự, nếu chúng ta muốn thực hiện một phép trừ, chúng ta có thể viết x = x - 2 hoặc x -= 2. Tương tự như vậy cho tất cả 7 toán tử được đề cập trong phần trên.
